Il-qofol tal-kitba tiegħi huma l-karattri li jiena
noħloq u nsawwar mhux biss minn dakli nara
u nosserva madwari iżda wkoll bis-saħħa tal-immaġinazzjoni.
Tista’ tgħid f’kull novella jew rumanz li ktibt, kemm għat-tfal kif ukoll
għall-adulti, il-karattri dejjem kienu l-punto di partenza għall-bini tal-plot. Anzi nżid ngħid li
dawn il-karattri donnhom li jieħdu
f’idejhom il-ġrajja, joħolqu sitwazzjonijiet ġodda u jfasslu l-plot aħħari li
ħafna drabi jara tibdil sakemm intemm
ix-xogħol fuq il-ktieb. Il-Professur Oliver Friggieri kiteb hekk
dwar il-kitba tiegħi:
Fil-kitba tiegħu Casha jħobb ikun konċiż, dirett
u b’lingwaġġ kurrenti. Irid jikkomunika mal-qarrejja u jrid li l-karattri
fil-kitbiet tiegħu jkunu reali. Dan jidher fir-rumanzi li kiteb u forsi aktar u
aktar fit-tliet kotba ta’ stejjer qosra dwar karattri ta’ żmien tfulitu “Minn
tarf sa tarf tat-triq”, “Minn fuq l-Għatba” u “Mill-Gallarija.”
Aktar tard
l-istess kirtiku kien kiteb hekk
dwar il-kitba tiegħi b’referenza
għall-istejjer fil-kiteb Burraxki
Huwa (Charles Casha) ilu Zmien twil jaghti s-sehem tieghu
lin-narrattiva billi jcsplora
sitwazzjonijiet u karattri aktarx dcjjem mehudin mid-dinja ta' zmienna.
Personaggi differenti jsawru dinja mlewna u mZewqa li fiha Casha dejjem
jirnexxilu jixhet lkaratteristika ewlenija tiegħu: ta' awtur li jzewweg il-grajja u l-kummenti. Huwa
jikteb b'rispett, kważi bi mhabba,lejn il-karattri tieghu,u jpingi l-kuntest
bid-devozzjoni ta’ 'ritrattista.
Inħobb nosserva n-nies ta’ madwari
sa l-iċken dettal fl-imġiba tagħhom u
nfittex xi ħaġa li tolqotni. Din tista tkun pożittiva jew negattiva. Hija din il-ħażna li jiena nuża meta niġi biex
infassal xi karattru ġdid għall-kitbiet
tiegħi.
Sintendi bħal kull awtur ieħor,
l-esperjenzi tiegħi għandhom effett kbir
fuq il-kitba u għalkemm mhux dejjem niżżilthom
kif tabilħaqq ġraw, jinsabu hemm
taħt xi forma jew oħra.
Rari ħafna li nibda nikteb
direttament fuq il-kompjuter u l-ewwel kitbiet isiru fuq il-paġni ta’ djarji li
qatt ma nuża għall-iskop li għalih ġew stampati. Insibhom komdi għax nista’
nġorrhom miegħi kull fejn immur u dan il-fatt jagħtini
l-opportunita biex nikteb meta nkun
xi mkien qed nistenna jew xi
mkien ieħor barra mid-dar.
Fuq dawn il-paġni nħażżeż xi ideat, infassal karattri,
nagħmel noti ta’ xi ħaġa li tolqotni u
nikteb ukoll stejjer jew kapitli
minn xi rumanz. Il-ftit poeżiji li ktibt, speċjalment f’dawn l-aħħar ftit snin ukoll
raw l-abbozzi tagħhom f’dawn id-djarji
(desk diaries).
Meta jasal il-waqt nibda nikteb fuq il-kompjuter u hawnhekk isir
tibdil, kultant sostanzjali, minn dak li nkun
ktibt oriġinarjament. U dan nieħu gost nagħmlu għax inħoss li
l-istorja jew rumanz huma ħajjin.Huwa f’dan l-istadju wkoll li l-karattri
jibdew jieħdu f’idejhom u jmexxu l-ġrajja.
Meta
nlesti l-ewwel abbozz fuq il-kompjuter, ninsieh għal ftit taż-żmien u mmur fuq
xi ħaġa oħra. Aktar tard nerġa’ narah u
nbiddel sakemm fl-aħħar nasal biex nikkuntenta bil-verżjoni li nkun se
ngħaddi lill-pubblikatur. Hawnhekk irrid nistqarr li mhux l-ewwel darba li għamilt tibdil waqt il-qari tal-provi! Imma dejjem
sibt koperazzjoni kbira kemm mill-pubblikaturi u kemm mill-qarrej tal-provi
Karl Coleiro li ilni snin naħdem miegħu
u dejjem wera interess kbir f’kull
ma ktibt.
Ma nħobbx
naħdem fuq ħaġa waħda imma nippreferi li fl-istess żmien inkun qed nikteb xi ktieb jew tnejn...u
ġieli xi ħaġa oħra wkoll. Dan jagħtini
lok li naqleb minn ħaġa għall-oħra u b’hekk
inħossni aktar frisk. Minni nħobb
inbiddel u fil-kitba m’hemmx eċċezzjoni.
Ħafna
mill-kitbiet tiegħi, rumanzi, poeżiji u novelli jafu l-bidu tagħhom waqt xi
mixja, kif nidħol biex norqod fil-għaxijiet, meta nkun qed nitkellem ma’ xi ħadd, waqt xi
ċerimonja jew okkażjoni fejn nitlef l-interess f’dak li jkun
għaddej, waqt xi laqgħa, minn xi sentenza jew frażi li
niltaqa’ magħha f’xi ktieb li nkun qed
naqra jew meta nkun ħdejn il-baħar
fis-sajf.
Bħala
eżempju nsemmi l-ktieb Il-Prinċep u t-Trogloditi li bdejt nippjanah wara li qrajt storja ċkejkna u laqtitni sentenza waħda li xprunat l-istorja kollha
tal-ktieb tista’ tgħid!
Kif
ġa semmejt aktar qabel, il-karattri
tiegħi huma bbażati fuq nies li ltqajt
magħhom jew li għext magħhom.
Sintendi żidt u naqqast xi
karatteristiċi biex ħloqt
personaġġi ġodda. U fost dawn hemm
ukoll jien li f’xi stejjer dħalt
inkiss inkiss taħt xi forma jew
oħra.
Imma
fit-tliet kotba Minn Tard sa Tarf tat-Triq, Minn fuq l-Għatba u
Mill-Gallarija, jien qiegħed hemm il-ħin
kollu għaliex f’dawn l-istejjer, jien għamilt użu mill-ambjent li trabbejt fih, fassalt karattri fuq nies li kont naf u
li kienu jaffaxinawni, ħafna drabi
bl-istramberiji tagħhom, u rrakkontajt stejjer li ġraw għalkemm
ma dan kollu hemm doża qawwija ta’ immaġinazzjoni li ħawret il-borma.
Ħaġa li
forsi tidher stramba hija li meta niġi biex nagħżel xi
isem għall-ktieb insibha xi ftit
diffiċli u rari li niddeċiedi mal-ewwel.
Xi ħadd
darba staqsieni jekk qabel ma nressaq xi ktieb għand il-pubblikatur,
ngħaddihx lil xi ħadd biex jaqrah u
jagħtini l-opinjoni tiegħu. Din hija xi ħaġa li għalkemm għandha l-importanza tagħha,
jien ma tantx inħobb nagħmilha
għax nibża’ li min jaqra dak li nkun
ktibt, jasal biex mingħajr ma jrid, jagħmlu tiegħu u jibdel jbiddel biex donnu joħloq ieħor ġdid. Madankollu ġieli għaddejt xi
xogħol lill-membri tal-familja jew xi ħbieb li fihom għandi fiduċja
kbira.